(Nhằm mục đích share cho nhau kiến thức học đại học, Mình up những bài thi, bài luận mình đã từng làm trong khi còn ngồi ghế giảng đường. Nếu ai có copy làm tư liệu cho riêng cá nhân thì làm ơn các bạn hãy chỉnh sửa lại theo ý riêng của các bạn tránh việc copy nguyên si nhá. Những kiến thức này mình làm cũng cóp nhặt từ nhiều nguồn tư liệu khác nhau. Vì vậy sau mỗi bài mình sẽ dẫn luôn nguồn tác giả).

2.2 Phong tục tang ma

2.2.1 Báo tang:
Người Êđê quan niệm có hai loại chết:
Chết lành (Djiê noa) là chết tại nhà do bệnh tật, già yếu, linh hồn sẽ về lại tổ tiên nhập voà trẻ sơ sinh.
Chết dữ (Djiê mdriêng) là chết bất đắc tuỳ tử do những tai nạn (chết sông, suối, rắn cắn, hổ vồ, ngã cây, leo núi…). Họ quan niệm chết như vậy thì linh hồn bị thần ác bắt dữ không về với tổ tiên đầu thai làm kiếp khác được. Từ những quan niệm nảy sinh ra các nghi lễ làm ma khác nhau. Nhưng những nghi thức thông thường trong một tang lễ như sau:
Khi trong gia đình có người chết, tang gia đánh một hồi trống báo cho dân làng biết. Nghe tiếng trống cả làng kéo đến giúp tang gia lo liệu ma chay. Mọi người trong làng mang đến gói cơm, quả trứng “làm quà tặng cho người chết”. Người ta còn mang đến tang chủ những đồ cúng biếu như: gạo, rượu, gà có khi cả heo, trâu… những người không có thì đến giúp việc cho gia chủ. Nhân dịp này các gia đình có nguời chết trước còn giữ mả (Djă msát) mang đồ ăn thức uống để giữ người vừa tắt thở mang cho người thân về thế giới bên kia. Người vừa chết được coi là sợi dây liên lạc giữa thế giới người sống và người chết và cũng chỉ trong dịp này thân chủ lại đến mộ khóc gọi vong hồn người đã khuất.
Trong những ngày trong tang, dân làng đều ngừng sản xuất, không mua bán trao đổi, không đi xa làng… Họ tập trung vào việc tang lễ. Thi thể được các thành viên gia đình lau chùi sạch sẽ, mặc quần áo ngày lễ và đeo đồ trang sức quý giá. Thi hài được lượm và phủ chăn kín ở phòng cuối nhà sát góc phỉa Đông, đầu đặt về hướng Đông (những người chết giữ đầu quay về hướng Tây). Một quả trứng luộc, bát gạo, bát cơm, được bài lên mâm cúng. Thịt gà moi lòng bỏ ruột rồi kẹp cả con nướng dựa vào bên vách phía để thi hài.
2.2.2 Nhập quan:
Người Eđê kiêng việc làm sẵn quan tài vì thế khi có người chết, họ mới lên rừng, chọn gỗ làm áo quan. Hình khối quan tài giống như sàn nhà, đầu bao giờ cũng to hơn cuối từ 10 – 15cm. Trên đỉnh nóc phía đầu áo quan, gắn mô hình con diều hâu tượng trung cho linh hồn người chết. Quần áo quan vẽ các hoa văn hình kỳ đà và hoa Êrang bằng máu con vật hiến sinh (heo, trâu). Trong thời gian làm áo quan, những người ruột thịt của người quá cố phải ăn uống và ngủ xung quanh thi hài để tỏ nổi niềm đau buồn và thương tiếc. Tối người ta đánh chiêng, gõ trống thổi Đing Buốt, Đing năm và hát Êray suốt đêm để tiễn linh hồn người thân sang thế giới khác.
Áo quan làm xong người ta đưa thi hài vào và làm lễ cúng hồn nguời chết một lần nữa. Vật hiến sinh là heo, gà hoặc trâu tuỳ theo gia đình giàu hoặc nghèo. Những đồ dùng của người chết như điếu, nhạc cụ, trang sức… cũng được bỏ vào áo quan. Khâm liệm xong, hai họ họp lại để tìm người thay thế (nối dây) cho người chết. (Tục nối dây được tiến hành ngay sau ngày có tang, lúc thi thể còn để ở nhà. Khi đã chôn thì không nối dây được nữa, linh hồn kẻ quá cố sẽ không phù hộ. Người ta làm lễ cúng cho người chết và cúng cho người thay thế. Trong buổi lễ thầy cúng lấy một bông hoa rừng cài vào tay người thay thế rồi khấn với linh hồn người chết về chứng giám và phù hộ cho họ. Sau đó người thay thế và người goá cùng ăn cơm và uống rượu trước như mọi hôn lễ. Sau lễ này, tài sản và quyền thừa kế chuyển sang người thay thế. Nếu không nối dây được lúc này thì người sống chỉ được đi bước nữa với người ngoài sau khi làm lễ bỏ mã cho người chết. Nhưng hiện nay thì tục nối dây không còn tồn tại nữa).
2.2.3 Đưa tang:
Thông thường sau khi nhập quan một ngày là bắt đầu đưa chôn. Khi đưa tang, người ta thường đem theo hai con gà, một gà mẹ và một gà con. Lúc hạ huyệt, gà mẹ được thả xuống để làm tài sản cho người chết về thế giới bên kia, con gà nhỏ thì sau khi chôn cất xong thả cho nó chạy vào rừng tượng trưng cho sự giải thoát của linh hồn và sẽ không trở về quấy rối người sống.
Trong tang lễ người đàn bà chủ nhà đóng vai trò chủ tang, người chồng là người giúp việc. Đàn ông lo việc làm áo quan, múc nước đổ vào ché rượu, thịt trâu bò, công việc coi trông tang lễ và tiếp khách đến phúng viếng do người đàn bà đảm nhiệm. Khi đưa tang, quan tài được khiêng ra sàn và chuyển xuống sàn. Thầy cúng cầu tiễn hồn, tang chủ đi trước, thầy cúng bước theo sau rồi những người khiêng quan tài. Những người phụ nữ cùng dòng họ với người chết theo sát áo quan than khóc và mang của cải ra mộ. Đi sau cùng là những người đánh chiêng và những người chôn cất.